اصل احترام به کرامت انسانی در مواجهه با آسیب پذیری کودکان از ابعاد گوناگون، اسباب توجه به معیارهای قانونی چون
کنوانسیون حقوق کودک) CRC (مصوب ۲۰ نوامبر ،۱۹۸۹ که متضمن حفظ منزلت ذاتی، ارتقای سطح کیفی رشد و تعالی
کودکان )اشخاص زیر ۱۸ سال ( ، به عنوان دستاورد عینی و ترمیمی منشور سازمان ملل متحد است، بیش از پیش فراهم خواهد کر د .
مطابق با تبصره یک مادۀ ۱۲۱۰ قانون مدنی، سن بلوغ برای دختران و پسران به ترتیب ۹ و ۱۵سال تمام قمری تعیین
شده است. استثمار کودکان کار بدون توجه به شرایط جسمی و هیجانات آنان موجب شده تا نهادهای بین المللی حامی کودک، از جمله یونیسف، با ورود ویژه به این عرصه، از مخاطرات سوء فردی، خانوادگی و اجتماعی آنان بکاهند. ازاین رو برنامه ریزی منسجم در جهت پیشگیری از بزه دیدگی کودکان در کلیه کشورها، در دهه های اخیر در دستور کار قرار گرفته است.
قانونگذار کشور ما در راستای تحقق اهداف عدالت ترمیمی در قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال ،۱۳۹۹
سازمان بهزیستی را در کنار هشت دستگاه، متولی اصلی ایجاد زیرساخت های قانونی نسبت به کودکان در معرض آسیب
تعیین کرده است.بررسیها حاکی از آن است که بزه دیدگی کودکان کار، اغلب ناشی از کارکردهای نامطلوب والدین، اقوام یا فعالیتهای سازمان یافته گروههای خاص برای کسب منفعت صورت میگیرد.
لذا در این پژوهش، راهکارهای برونرفت از این وضعیت انفعالی با در نظر گرفتن آیین نامه اجرایی مادۀ ۶ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب ۱۴۰۰/۰۳/۳۰ هیئت وزیران، در راستای حمایتهای حاکمیتی و مدنی از بزهدیدگی کودکان کار ارائه شده است.
ادبیات و چارچوبهای نظری
آسیب های ناشی از حضور کودکان کار در محیطهای آسیب زا در سنوات اخیر در کشور ما، با درنظر گرفتن شاخصه های
فرهنگی و اقتصادی ، از موضوعات پیچیدۀ اجتماعی است که عوامل گوناگونی در بروز و ظهور پدیدۀ بزه دیدگی نسبت به
این قشر حساس بنا به ساختارهای خانوادگی و اجتماعی اثرگذار است. تبیین مفاهیم، ویژگیها، نهادهای متولی و
رویکردهای تخصصی درعرصۀ بزه دیدگی کودکان کار در کنار نقش قانونگذار با ضمانتهای اجرایی کارآمد، از اولویت ویژه ای برخوردار است که به تفصیل در این پژوهش تبیین میشود.
کودکان کار
کودکان کار بنا به مؤلفه هایی فردی، خانوادگی، فرهنگی و اقتصادی از تعاریف گوناگونی برخوردارند، لیکن قدرمتیقن، حضور کودکان زیر ۱۸ سال در زمان و مکان غیراستاندارد بنا به آسیبهای عملکردی_محیطی مورد توجه است.
یونیسف کودکان را بنا به شاخصه هایی چون کار تمام وقت، فشار نامناسب جسمی و روانی، کار خیابانی با شرایط نامطلوب، دستمزد پایین، محرومیتهای تحصیلی و انواع بهره کشی تعریف کرده است.
در این راستا کودکان را به کودکان درآمدزا به منظور تأمین منافع مالی خانواده و نیز کودکان بی خانمان، بی سرپرست یا بدسرپرست، برای تأمین نیازهای اولیه از جمله رفع گرسنگی و سرپناه امن میتوان تقسیم بندی کرد. مادۀ ۱۱۷۳ قانون مدنی و مادۀ ۶ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲ اوصاف سرپرستان فاقد صلاحیت والدگری را اعتیاد زیان آور به الکل و مواد مخدر، قمار، اشتهار به فساد اخلاقی، سوءاستفاده یا واداشتن او به مشاغل ضداخلاقی، تکدیگری، قاچاق، ابتلای سرپرست به بیماریهای روانی و ایراد ضرب و جرح خارج از حد متعارف تبیین کرده است که نقش بسزایی در تحقق بزه دیدگی کودکان کار ایفا می کنند.
