کار کودکان یکی از آسیب های اجتماعی بسیار مهم در جهان است. بسیاری از کودکان در شرایط بهره کشانه ای کار میکنند و مورد استثمار قرار میگیرند. در کشور ایران تاکنون سیاست ها و مداخلات چندان در زمینه حذف کار کودک کارآمد نبوده است.
لذا با توجه به تنوع و گستردگی انواع کار کودکان و آسیب های ناشی از کار اجباری بر آنها، پژوهش حاضر تلاش کرده تا با گونه شناسی کار کودکان در شهر تهران، دسته ها و رده های شغلی فعالیت بهره کشانۀ کودکان و مسائل و پیامدهای ناشی از هر یک از انواع مشاغل بر کودکان را شناسایی کند تا از طریق شناخت درست بتوان به طرح ریزی اقدامات لازم برای هرگونه شغلی کودکان در راستای کاهش و حذف کار کودکان کمک نمود.
اهمیت و ضرورت پژوهش
کار کودکان از دیرباز در جوامع رواج داشته، اما با تحولات صنعت و تکنولوژی و قدرت یافتن تشکل های کارگری و نهادهای مدنی، قوانین و پیمان نامه هایی در این حوزه به تصویب رسید که بر اساس آن کار کودک به عنوان “هرگونه بهره کشی اقتصادی و انجام هرگونه کاری که ممکن است خطرناک باشد یا خللی در تحصیل کودک وارد آورد، و یا به سلامتی کودک یا رشد جسمانی، ذهنی، اخلاقی یا اجتماعی او آسیب رساند” ممنوع شد و وارد حوزه سیاست گذاری اجتماعی گردید.
باید توجه داشت که کارِ کودک اگر با میل و رضایت و باهدف افزایش توانمندیها و مهارت های فنی، حرفه ای و اجتماعی او
باشد بسیار مفید بوده و بخشی از فرایند رشد و پرورش منجر به مشارکت و توانمندی کودک خواهد بود.
اما در بسیاری موارد کارِ کودکان به صورت اجباری و با اهداف اقتصادی و کسب درآمد صورت میپذیرد و این نوع کار نه فقط مغایر با رشد و رفاه کودک است بلکه مانع از استفاده از فرصت های کسب مهارت، توانمندی و حرفه آموزی میشود و در موارد بسیاری سلامت، تحصیل و کودکی آنها را تهدید میکند.
اجبار کودکان به کار در وجوه دیگر زندگی و حقوق آن ها نظیر رشد و پرورش مطلوب، سلامت و تحصیلشان نیز اثرات منفی داشته و شرایط کودکان را در تعارض با مفاد پیمان نامه ها و معاهدات حقوق کودک _ ماده ۲۸ پیمان نامۀ حقوق کودک ناظر بر مسئولیت دولت بر حق آموزش همۀ کودکان، ماده ۳۲ پیمان نامۀ حقوق کودک ناظر بر ضرورت حمایت کودک در برابر بهره کشی اقتصادی و مشاغل خطرناک که مانع تحصیل و سلامت کودک میشود، ماده ۲۷ پیمان نامۀ حقوق کودک ناظر بر مسئولیت دولت در جهت کمک به والدین در تأمین شرایط زندگی لازم برای رشد کودک و هم چنین ماده۳۱ پیمان نامۀ حقوق کودک در زمینه به رسمیت شناختن حق کودک برای استراحت، داشتن اوقات فراغت، پرداختن به بازی و فعالیت های تفریحی مناسب با سن کودک و مشارکت آزادانه در زندگی فرهنگی و هنری قرار داده است.
