زمستان ۲۰۲۵ برای کودکان غزه به یک فاجعه انسانی تمامعیار تبدیل شده است. کمبود شدید لباس گرم، پتو و وسایل گرمایشی در کنار بارندگیهای سنگین و سرمای هوا، جان هزاران کودک را تهدید میکند.
جنگ و درگیریهای مسلحانه همواره و در همه نقاط جهان، بیشترین فشار و ویرانی را بر آسیبپذیرترینها وارد میکند. در این میان، کودکان بهعنوان ضعیفترین و بیدفاعترین قشر اجتماعی، نخستین و اصلیترین قربانیان خشونتهای سازمانیافته به شمار میروند.
آنچه امروز در نوار غزه جریان دارد، صرفاً یک درگیری نظامی یا یک بحران انسانی موقت نیست، بلکه نمونهای آشکار از فروپاشی کامل شرایط زیستی برای یک نسل کامل است؛ نسلی که قرار بود آینده فلسطین را بسازد اما اکنون در محاصره مرگ، گرسنگی و آوارگی گرفتار شده است.
نوار غزه از سال ۲۰۰۷ تحت محاصره همهجانبه رژیم صهیونیستی قرار دارد؛ محاصرهای که بهتدریج تمامی زیرساختهای حیاتی این منطقه را از کار انداخته و زندگی عادی را به امری تقریبا ناممکن تبدیل کرده است.
آغاز جنگ از اکتبر ۲۰۲۳، این وضعیت را به مرحلهای بیسابقه از فاجعه انسانی رسانده؛ جایی که بمبارانهای گسترده، تخریب سیستماتیک زیرساختهای غیرنظامی، محاصره غذایی و دارویی و هدف قرار دادن مستقیم مراکز آموزشی و درمانی، زندگی کودکان غزه را به میدان مرگ تبدیل کرده است.
بر اساس گزارشهای سازمان ملل متحد، یونیسف و سازمانهای بینالمللی امدادرسان، بیش از یک میلیون کودک در غزه با تهدیدات چندلایه و همزمان مواجهند؛ تهدیداتی که از گرسنگی و بیماری آغاز میشود و تا بیخانمانی، نقص عضو، یتیمی و فروپاشی روانی ادامه مییابد.
آموزش یکی از بنیادیترین حقوق کودکان و اصلیترین ابزار برای شکستن چرخه فقر، خشونت و عقبماندگی است اما جنگ اسرائیل علیه غزه، این حق بنیادین را بهطور کامل از کودکان فلسطینی سلب کرده است. سیستم آموزشی غزه عملا از کار افتاده و مدارس که باید محل امنیت، رشد فکری و اجتماعی کودکان باشد یا بهطور کامل ویران شدهاند یا به مراکز اسکان آوارگان مبدل گشتهاند.
طبق گزارشهای رسمی سازمان ملل متحد، بیش از ۹۵ درصد مدارس غزه در جریان حملات نظامی آسیب دیده یا بهکلی نابود شدهاند. این وضعیت بیش از ۶۲۵ هزار کودک را از دسترسی به آموزش رسمی محروم کرده و یک شکاف آموزشی عمیق و جبرانناپذیر ایجاد کرده است. کودکان غزه امروز در خیمههای موقت، بدون کتاب، بدون معلم و بدون فضای مناسب برای یادگیری زندگی میکنند؛ شرایطی که هرگونه امید به تداوم تحصیل را از بین برده است.
محرومیت آموزشی تنها به معنای عقبماندن دروس نیست بلکه پیامدهای اجتماعی و روانی گستردهای به همراه دارد. پژوهشهای روانشناسی نشان میدهد کودکانی که از آموزش محروم میشوند، بیش از دیگران در معرض افسردگی و اضطراب قرار میگیرند. در غزه، این محرومیت آموزشی به شکلگیری نوعی «نسلکشی فرهنگی» انجامیده است.
بحران گرسنگی و سوءتغذیه، سلاح خاموش جنگ
گرسنگی در غزه یک پیامد ناخواسته جنگ نیست، بلکه ابزاری هدفمند در چارچوب جنگ علیه غیرنظامیان به شمار میرود. محاصره کامل غزه بهویژه از اکتبر ۲۰۲۳، ورود مواد غذایی، شیر خشک، مکملهای تغذیهای و اقلام ضروری را به حداقل ممکن رسانده و کودکان را در خط مقدم این فاجعه قرار داده است.
بر اساس گزارش یونیسف، بیش از ۹۳ درصد کودکان غزه با ناامنی غذایی شدید مواجهاند و دهها هزار کودک زیر پنج سال به سوءتغذیه حاد دچار شدهاند. سوءتغذیه در این سنین، پیامدهایی بهمراتب فراتر از کاهش وزن دارد؛ این وضعیت به اختلال در رشد مغزی، تضعیف سیستم ایمنی و افزایش احتمال ابتلا به بیماریهای مزمن در آینده منجر میشود.
مطالعات پزشکی نشان میدهد کودکانی که در سالهای ابتدایی زندگی با سوءتغذیه مواجهند تا ۲۰ درصد کاهش در توان یادگیری و تمرکز را تجربه میکنند. در غزه بسیاری از کودکان ناچارند با غذاهای کنسروی تاریخگذشته یا نان خشک زنده بمانند؛ شرایطی که به مرگ دهها کودک بر اثر گرسنگی در سال ۲۰۲۵ انجامیده است. استفاده از گرسنگی بهعنوان ابزار جنگی، نقض آشکار حقوق بینالملل بشردوستانه و کنوانسیونهای ژنو است و آثار آن نسلها باقی خواهد ماند.
فروپاشی نظام سلامت و بحران بهداشتی کودکان
سیستم بهداشتی غزه که پیش از جنگ نیز تحت فشار شدید قرار داشت، در پی حملات گسترده اسرائیل عملا فروپاشیده است. بیمارستانها، درمانگاهها و مراکز درمانی بهطور مستقیم هدف قرار گرفتهاند و کمبود شدید دارو، تجهیزات پزشکی و نیروی انسانی، کودکان را در برابر بیماریهای قابل پیشگیری بیدفاع گذاشته است.
سازمان جهانی بهداشت گزارش داده که بیش از ۷۰ درصد مراکز درمانی غزه از چرخه خدمترسانی خارج شدهاند. در نتیجه، بیماریهایی مانند اسهال، عفونتهای تنفسی، هپاتیت و بیماریهای پوستی که در شرایط عادی بهراحتی درمان میشوند، به تهدیدی مرگبار برای کودکان تبدیل شدهاند. نبود آب سالم و سیستم فاضلاب نیز به شیوع بیماریهای عفونی دامن زده است.
افزایش مرگومیر نوزادان، تولد کودکان با نقصهای مادرزادی و محرومیت از واکسیناسیون، تنها بخشی از پیامدهای این فروپاشی بهداشتی است. این وضعیت نهتنها سلامت نسل کنونی کودکان غزه را تهدید میکند، بلکه بار سنگینی از بیماری و ناتوانی را به آینده جامعه تحمیل میسازد.
بیسرپناهی و زندگی در شرایط غیرانسانی
تخریب گسترده و هدفمند منازل مسکونی در نوار غزه، بیش از یک میلیون کودک را بهطور مستقیم از حق اولیه داشتن سرپناه محروم کرده است.
بر اساس گزارشهای سازمان ملل، بیش از ۷۰ درصد واحدهای مسکونی غزه بهطور کامل یا جزیی تخریب شدهاند و صدها هزار خانواده ناچار به زندگی در خیمههای موقت، مدارس وابسته به آنروا و مراکز اسکان اضطراری شدهاند؛ مکانهایی که فاقد امنیت، بهداشت و حداقل استانداردهای زندگی انسانی هستند.
زمستان ۲۰۲۵ برای کودکان غزه به یک فاجعه انسانی تمامعیار تبدیل شده است. کمبود شدید لباس گرم، پتو و وسایل گرمایشی در کنار بارندگیهای سنگین و سرمای هوا، جان هزاران کودک را تهدید میکند.
گزارشها حاکی از آن است که بیش از ۵۰۰ هزار کودک در خیمههایی زندگی میکنند که هیچگونه عایق در برابر سرما و باران ندارند. این شرایط خطر ابتلا به بیماریهای تنفسی، سوءتغذیه و مرگ تدریجی کودکان را بهشدت افزایش داده و بقا را به چالشی روزانه بدل کرده است.
جراحات جسمی و تولد نسل معلولان جنگ در میان کودکان غزه
جنایت های اسرائیل در نوار غزه تاثیر عمیقی بر کودکان این منطقه داشته است، بهگونهای که شمار جراحات و معلولیتها به سطح بیسابقهای رسیده است. طبق گزارش یونیسف، بیش از ۵۰ هزار کودک در غزه از آغاز جنگ تاکنون شهید یا مجروح شدهاند که بخش قابل توجهی از این مجروحیتها جراحات شدید را شامل میشود.
سازمان ملل در گزارشهایش اعلام کرده که حدود ۴۰ هزار کودک در پی جنایتهای اسرائیل دچار جراحات جدی شدهاند که بیش از نیمی از آنها منجر به معلولیت دائمی شده است. این جراحات جسمی نهتنها محدود به درد و ناتوانی میشود، بلکه پیامدهای روانی، اجتماعی و اقتصادی گستردهای برای آینده این نسل ایجاد کرده است.
بسیاری از خانوادهها توان مراقبت از کودکان معلول را ندارند و سیستمهای بهداشتی غزه بهدلیل کمبود منابع و تجهیزات توان ارائه خدمات تخصصی را ندارند. در غیاب حمایت بینالمللی کافی، میلیونها کودک با زخمهای جنگ و تبعات مادامالعمر آن دستوپنجه نرم میکنند، موضوعی که میتواند ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه غزه را برای سالها تحت تأثیر قرار دهد.
شمار کودکان قربانی
آمار قربانیان کودکان در نوار غزه یکی از تلخترین و تکاندهندهترین ابعاد بحران انسانی در این منطقه است. بر اساس گزارشهای رسمی نهادهای بینالمللی مانند یونیسف، در بیش از ۲۱ ماه جنگ بیوقفه در غزه، دستکم بیش از ۱۷ هزار کودک فلسطینی شهید شدهاند و حدود ۳۳ هزار کودک نیز زخمی شدهاند.
این یعنی بهطور متوسط هر روز نزدیک به ۲۸ کودک جان خود را در این جنگ از دست دادهاند؛ رقمی که معادل از دست رفتن یک کلاس کامل کودکان در هر روز است.
این آمار شامل کودکانی است که در بمبارانهای هوایی، گلولهبارانها و حملات زمینی مستقیم اسرائیل هدف قرار گرفتهاند و بسیاری از آنها هنگام پناهبردن به مکان های امن یا در خانههایشان شهید شدهاند.
پیامد این مرگها تنها به از دست رفتن زندگیهای بیگناه محدود نمیشود. بر اساس آمار رسمی، بیش از ۳۹ هزار کودک فلسطینی بهدلیل جنگ در غزه یتیم شدهاند؛ یعنی آنها یکی یا هر دو والد خود را از دست دادهاند و در شرایطی بسیار شکننده و بدون حمایت روانی، اقتصادی و اجتماعی زندگی میکنند. این رقم بسیار بالا و نشاندهنده گستردگی زخمهای عاطفی و اجتماعی است که بر پیکره جامعه فلسطینی وارد شده است.
صدمات روحی و روانی کودکان غزه
آسیب روانی ناشی از جنگ، بمباران، آوارگی و از دست دادن عزیزان، کودکان غزه را با بحران روانی بیسابقهای مواجه کرده است که حتی از بحرانهای جسمی نیز مخربتر است.
بر اساس گزارش یونیسف، در جریان این بحران انسانی هیچ کودکی در غزه وجود ندارد که به حمایت روانی نیاز نداشته باشد؛ یعنی ۱۰۰ درصد کودکان غزه به خدمات سلامت روان و حمایت روان-اجتماعی نیازمند هستند آماری که یونیسف آن را بیسابقه توصیف کرده است.
این نیاز بیوقفه روانی به دلیل مواجهه دائمی با خشونت، انفجارها، مرگ اعضای خانواده و بیخانمانی است. مطالعات میدانی و گزارشهای سازمانهای بینالمللی نشان میدهند که اکثر کودکان غزه علائم استرس پس از سانحه (PTSD)، اضطراب، افسردگی و کابوسهای شبانه را تجربه میکنند؛ پیامدهایی که بدون درمان تخصصی میتواند تا بزرگسالی ادامه یابند.
قرار گرفتن در معرض بمباران و مواجهه با تهدیدهای مداوم، خواب ناآرام، کابوسهای شبانه، احساس دائمی خطر و انزوای اجتماعی را در میان کودکان به تجربهای روزمره تبدیل کرده است.
جمعبندی
وضعیت کودکان غزه نه تنها یک بحران انسانی موقت بلکه یک نسلکشی سیستماتیک فرهنگی و انسانی است که طی سالها محاصره و جنگ سازمانیافته اسرائیل شکل گرفته است.
کودکان غزه که باید نماد زندگی، رشد و آینده فلسطین باشند، امروز با فاجعهای همهجانبه مواجهند، فاجعهای که از هر جهت زندگی آنها را تهدید کرده و پایههای جامعه را به لرزه درآورده است. بمبارانهای کورکورانه، تخریب مدارس و بیمارستانها، محاصره غذایی و دارویی، هدف قرار دادن زیرساختهای حیاتی و آوارگی اجباری، تنها بخش کوچکی از اقدامات اسرائیل علیه نسل آینده فلسطین است. این اقدامات نه تنها جان هزاران کودک را گرفته، بلکه آینده آنان را از لحاظ جسمی، روانی و اجتماعی نابود کرده است.
از نظر جسمی، کودکان با جراحات شدید و معلولیتهای دائمی دستوپنجه نرم میکنند و بسیاری از آنها بدون مراقبت پزشکی یا توانبخشی مناسب زندگی میکنند. از نظر روانی، مواجهه مداوم با خشونت، مرگ والدین، آوارگی و فقدان امنیت، باعث شکلگیری زخمهای روانی عمیق شده که میتواند نسلها را تحت تاثیر قرار دهد.
این تنها یک نما از نتایج نسلکشی و جنایتهای جنگی اسرائیل در نوار غزه است و بررسی سایر پیامدهای تجاوز اسرائیل پرده از عواقب بسیار وخیمیتری برمیدارد.
