خانه گریزی یا فرار کودکان و نوجوانان از خانواده، به عنوان یک پدیده اجتماعی و جهانی، پژوهش ها و مطالعات متعددی را به خود اختصاص داده است. عوامل مؤثر در این پدیده از چنان تنوع و گستردگی برخوردارند که ارائه هرگونه برنامه جامع
برای پیشگیری و یا پایش این پدیده را بدون انجام مطالعات میان رشته ای عملاً غیر ممکن ساخته اند. از مهم ترین عوامل پیدایش این پدیده شوم فقر فرهنگی، اقتصادی، عدم آگاهی افراد، اعتیاد و طلاق والدین می باشند. به منظور حل معضل کودکان خیابانی راهکارهایی وجود دارند که از آن جمله می توان به آموزش اجباری همراه با حمایت های دولت و مردم، تأمین معاش، کاهش هزینه های تحصیلی و زیست محیطی، تشکیل سازمان ها و نهادهای رسمی متولی رسیدگی به وضع تربیت، اشتغال و تحصیل این کودکان و بررسی سطوح طبقات زیر خط فقر.

مسائل و آسیب های اجتماعی ناشی از تحول های سریع جوامع انسانی از موضوع های مهمی هستند که همواره ذهن جامعه شناسان و اندیشمندان را به خود مشغول داشته اند. تحول های اجتماعی شتابان همچون رشد سریع جمعیت، رشد سریع صنعتی شدن و شهرنشینی، جابه جایی توده های سریع و مهاجرت به شهرهای بزرگ و حاشیه نشینی اطراف کلان شهرها، افزایش نابرابری های اجتماعی و شکاف طبقاتی در کلان شهرها، دگرگونی در ساخت و کارکرد خانواده، فروپاشی الگوها و هنجارهای سنتی رفتار و افزایش تنش های اجتماعی، پیامدهای اجتماعی ناگواری را در زندگی شهری جوامع رقم زده اند.

یکی از گروه های آسیب پذیر در جوامع امروزی کودکان و نوجوانان هستند. این گروه از جامعه به دلیل ویژگی هایی مانند فقدان توانایی ها و مهارت های لازم برای مواجهه صحیح با محیط اجتماعی و وابستگی شان به بزرگسالان در رفع نیازها و طی کردن مراحل رشد و تکامل خود بیشتر از سایر گروه ها در معرض آسیب پذیری قرار دارند.

ورود کودکان به خیابان بیشتر معلول شرایط نامطلوب کودکان در خانواده های نابسامان و ازهم گسیخته، آزار کودک در خانواده و فرار از خانه شمرده میشود و در پاره ای موارد، خیابانی شدن کودکان را پیامد فقر و ناتوانی خانواده های کودکان در تأمین هزینه های زندگی و کودکان خیابانی را بخشی از کودکان کار دانسته اند. گاه نیز مجموعه ای از عوامل خانوادگی چون طلاق، بی سرپرستی و بدرفتای با کودکان در خانواده و مشکل های اقتصادی در پدیدآمدن کودکان خیابانی مؤثر شناخته شده اند.

مبانی نظری

پدیده کودک خیابانی در بیشتر کشورهای جهان، به عنوان یک مشکل اجتماعی شناخته می شود و هنوز تعریف واحدی برای آن وجود ندارد. نتایج تحقیق ها نشان می دهند که با توجه به ارزش ها فرهنگ و شرایط مختلف کشورها، این تعاریف از کشوری به کشور دیگر متفاوت هستند. چند واژه مختلف در زمینه کودکان خیابانی در ادبیات این موضوع و در تحقیق هایی که در سطح بین المللی در کشورهای مختلف انجام شده اند، وجود دارند که اپوکو (۱۹۹۶)دسته بندی آنها را بدین گونه قرار داده است: این کودکان که (Children on streets)گروه اول، کودکان خیابانی یا در خیابان به حمایت و بقای خانواده خود از لحاظ اقتصادی کمک می کنند، در خیابان های شهرهای بزرگ زندگی می نمایند، در حالی-که پیوندشان را با خانواده در این حد که شب ها به خانه برگردند و شب را آنجا بگذرانند، حفظ کرده اند و این ارتباط به کل قطع نشده است. امکان دارد این کودکان به مدرسه بروند و احساس تعلق به خانواده در آنان وجود دارد، اما به دلیل شکنندگی وضعیت اقتصادی خانواده، این کودکان ممکن است در نهایت خیابان را برای زندگی دائمی خود انتخاب کنند.

گروه دوم، بچه های خیابان هستند(Children of street) این کودکان خانه را کلاً ترک کرده اند، روز و شب در خیابان زندگی می کنند و اصلا ارتباطی به محیط خانواده ندارند و یا ارتباطشان خیلی محدود است و این ارتباط، به مفهومی که برای حمایت آن ها مورد انتظار است، وجود ندارد و این گروه برای بقای خودشان کار میکنند. بیشتر این کودکان محل اقامت دائمی ندارند و مرتب از مکانی به مکانی یا از شهری به شهر دیگر جابه جا می شوند.

گروه سوم، کودکان رها شده هستند، این گروه از کودکان کاملاً بی سرپناه هستند و به هیچ وجه تماسی با خانواده هایشان ندارند. بعضی از این کودکان در سنین بسیار پایین رها شده اند و آگاهی اندکی درباره خانواده شان دارند یا اصلاً اطلاعی
ندارند. به این همین دلیل، به ندرت راه موفقی برای ادغام مجدد آنان در محیط خانوادگی شان وجود دارد.

برای دریافت متن مقاله کلیک کنید