با آغاز فصل مدرسه و بازگشایی مدارس، بسیاری از والدین با نگرانی از استرس و اضطراب فرزندانشان در روزهای ابتدایی مدرسه روبه‌رو هستند. دکتر جمیله زارعی، روانشناس بالینی سلامت به بررسی دلایل این چالش و راهکارهای مقابله با آن پرداخت.
تغییر بزرگ در زندگی کودک
زارعی گفت: ورود به مدرسه برای کودک به معنای تغییر اساسی در ساختار زندگی اوست. کودکی که تا پیش از این همه‌چیز برایش قابل پیش‌بینی بود؛ حضور در خانه، بازی با اسباب‌بازی‌ها، بودن در کنار والدین و نزدیکان، حال باید ساعت‌ها در محیطی جدید، با معلم و هم‌کلاسی‌هایی ناآشنا حضور داشته باشد. این تغییر طبیعی استرس‌زا است و همان‌طور که برای بزرگسالان تغییر محیط کار استرس‌زا است، برای کودک که تازه دنیای پیرامونش را می‌شناسد، این مساله چالش‌برانگیزتر است.
نشانه‌های استرس در کودکان
زارعی پیرامون اینکه بسیاری از والدین می‌پرسند چگونه می‌توانند متوجه استرس کودکشان شوند توضیح داد: نشانه‌ها ممکن است جسمی، رفتاری یا هیجانی باشد. از جمله مشکلات جسمی می‌توان به دل‌درد، سردرد و حالت تهوع اشاره کرد که برخی کودکان صبح‌ها پیش از مدرسه از آنها شکایت دارند. رفتارهایی مانند گریه، چسبیدن به والدین یا مقاومت در ورود به کلاس از نشانه‌های رفتاری استرس محسوب می‌شوند. همچنین ترس، اضطراب و کابوس‌های شبانه از نشانه‌های هیجانی این استرس است.
دلایل تفاوت واکنش کودکان
وی عوامل مختلفی را در واکنش متفاوت کودکان نسبت به شروع مدرسه موثر می‌داند. ویژگی‌های شخصیتی کودک، تجربه‌های قبلی از جدایی و حضور در محیط‌های مشابه، سبک دلبستگی کودک با والدین و همچنین رفتار والدین نقش مهمی در این روند دارند. کودکانی که پیش از مدرسه مهدکودک رفته یا با جدایی کوتاه از والدین آشنا هستند، راحت‌تر با شرایط جدید کنار می‌آیند. همچنین کودکان با رابطه امن و مطمئن با والدین به‌راحتی می‌توانند این مرحله را پشت سر بگذارند، اما کودکان با رابطه اضطرابی بیشتر دچار مشکل می‌شوند. علاوه بر این، اضطراب و نگرانی والدین نیز به‌صورت مستقیم به کودک منتقل می‌شود.
آیا استرس به معنی رابطه ناسالم است؟
این روانشناس تاکید کرد: گریه و استرس در روزهای اول مدرسه به معنای رابطه ناسالم کودک با والدین نیست و این رفتار کاملاً طبیعی است. تفاوت اصلی در این است که کودکانی که رابطه سالمی دارند به تدریج و با حمایت والدین آرام‌تر می‌شوند. اما اگر استرس طولانی شود یا مانع حضور کودک در مدرسه گردد، ممکن است به مشکلات عمیق‌تری اشاره داشته باشد که نیازمند بررسی تخصصی است.
نقش والدین در کاهش استرس
از نظر زارعی والدین باید قبل از شروع مدرسه کودک را با محیط آشنا کنند، با بازی نقش مدرسه را برای او قابل فهم سازند و در روزهای نخست خداحافظی کوتاه و مطمئنی داشته باشند. ایجاد روتین منظم خواب و صبحانه آرام و دادن مسئولیت‌های کوچک به کودک در تقویت اعتمادبه‌نفس او موثر است. همچنین آرامش والدین و مدیریت اضطراب آنها، پیام مهمی به کودک است که «این مسیر امن است».
وظیفه معلم‌ها و مدرسه
زارعی نقش معلمان را بسیار مهم می‌داند توضیح داد: در هفته‌های ابتدایی باید با والدین همکاری کنند و فضایی گرم و امن برای کودکان فراهم کنند تا کودکانی که دچار اضطراب هستند توجه ویژه دریافت کنند. حتی لبخند و جملات محبت‌آمیز معلمان می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
چه زمانی باید نگران شد؟
وی افزود: اگر کودک پس از چند هفته همچنان دچار گریه و اضطراب شدید باشد، نشانه‌های جسمی ادامه‌دار داشته باشد یا از رفتن به مدرسه امتناع کند، بهتر است والدین به مشاور یا روانشناس کودک مراجعه کنند.
زارعی خاطر نشان کرد:شروع مدرسه فرصتی برای رشد استقلال و یادگیری مهارت‌های اجتماعی کودک است. استرس در روزهای نخست کاملاً طبیعی است و با حمایت و همراهی والدین، بیشتر کودکان به خوبی با شرایط جدید سازگار می‌شوند. دکتر زارعی در پایان توصیه می‌کند والدین با آرامش و اطمینان خاطر به کودکان خود کمک کنند تا این مسیر را با موفقیت پشت سر بگذارند.
