به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین سیدعلیرضا تراشیون، کارشناش خانواده و تربیت فرزند در برنامه پرسمان خانواده رادیو معارف به پرسش و پاسخهایی در موضوع «راهبردهای علمی و کاربردی تربیت فرزندان» پرداخت که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
هفت محور اصلی این گفت‌وگو:
۱. اهمیت ارتقای دانش و مهارت‌های تربیتی مادران از طریق مطالعه منابع معتبر و شرکت در کلاس‌های عملی
۲. چگونه از روان‌شناسی‌های غیرعلمی اجتناب کرده و به منابع معتبر دست یابیم؟
۳. علل پرخاشگری و تغییر رفتار نوجوانان و راهکارهای مدیریت هیجانات در این دوره.
۴. نقش مشغول‌سازی ذهنی و جسمی و مدیریت فضای مجازی در کاهش پرخاشگری نوجوان.
۵. شکاف بین توانایی گفتار و درک مفاهیم در کودکان یک‌ساله و نه‌ماهه و تأثیر آن بر پرخاشگری.
۶. پاسخ‌دهی کودکان ده‌ساله به بازخواست والدین، ترس از مؤاخذه و روش اصلاح رفتار با تأیید پیش‌رو.
۷. مدیریت وابستگی به والدین و گوشی هوشمند در کودکان خردسال و تقویت کانال‌های ارتباطی متنوع.
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم؛ یکی از ویژگی‌های مادر این است که باید همواره دانش و مهارت‌های تربیتی خود را تقویت کنند.
راهکارهای اساسی برای مهارت‌های فرزندپروری در مادران
در همین راستا، دو راهکار اساسی مطرح شد.
راهکار نخست «مطالعه» است؛ اما نه هر نوع مطالعه‌ای. مادران گرامی لازم است کتاب‌های تربیتی را از نویسندگان و پژوهشگرانی بخوانند که با آموزه‌های دینی و اسلامی آشنا هستند.
چراکه گاهی ممکن است مطالبی در منابع غیر دینی یا غیر اسلامی مطرح شود که در ظاهر جذاب و زیبا به نظر برسند، اما در نهایت با اهداف تربیت اسلامی هم‌خوانی نداشته باشند.
در حالی‌که ما به دنبال تربیت نسلی هستیم که در عصر غیبت بتواند وظایف و مسئولیت‌های خود را در برابر انسان‌ها، در برابر بشریت و به‌ویژه در پیشگاه الهی به‌درستی انجام دهد.
راهکار دوم، «شرکت در جلسات و کلاس‌های کاربردی» است.
این نکته بسیار مهم است که این جلسات باید جنبه عملی و راهنمایی مؤثر داشته باشند؛ نه اینکه تنها باعث افزایش اضطراب و نگرانی مادران شوند.
کلاس‌هایی که صرفاً به انتقال دانش تئوریک بپردازند نیز چندان کارآمد نخواهند بود؛ زیرا تربیت یک فعالیت میدانی است که نیازمند ترکیب دانش و مهارت عملی است.
راهکار سوم این است که دانش و مهارت‌های تربیتی باید بر دو محور مهم نظارت داشته باشند.
محور نخست، «شناخت ویژگی‌های فرزندان در هر گروه سنی» است.
بدون این شناخت، فعالیت‌های تربیتی به‌خوبی پیش نخواهد رفت.
به عنوان نمونه، کودک شیرخوار ویژگی‌های خاص خود را دارد، کودکان دو تا هفت سال ویژگی‌های متفاوتی دارند، و این گروه خود به دو بخش «دو تا چهار سال» و «چهار تا هفت سال» قابل تقسیم است.
سپس کودکان هفت تا یازده سال و نوجوانان یازده سال به بالا نیز ویژگی‌های خاص خود را دارند.
تا زمانی که والدین این ویژگی‌ها را نشناسند، نمی‌توانند در تربیت موفق باشند.
شیوه تربیت فرزندان متناسب با سنین آنها باید انجام بگیرد
برای توضیح بیشتر، می‌توان مثالی ساده آورد: یک مکانیک زمانی می‌تواند در کار خود ماهر باشد که قطعات ماشین را به‌خوبی بشناسد. بدون این شناخت، هیچ‌گاه مکانیک زبردستی نخواهد شد. همین قیاس برای مربی یا والد تربیتی نیز صدق می‌کند.
به طور مثال، کودکان از حدود دو سالگی تا هفت سالگی دو ویژگی برجسته دارند:
۱. پرانرژی هستند.
۲. از فعالیت بدنی لذت می‌برند.
حال اگر مادری بخواهد چنین کودکی را تربیت کند، باید از چه ابزاری بهره بگیرد؟
پاسخ روشن است: «بازی»
بازی می‌تواند ابزاری بسیار مؤثر برای هدایت و تربیت این کودکان باشد.
وقتی می‌دانیم کودک پرانرژی است و فعالیت بدنی برایش لذت‌بخش است، درمی‌یابیم که بازی در این سن باید بیشتر «جسمانی» و «فعال» باشد.
بنابراین نباید صرفاً کودک را بنشانیم و بازی‌های فکری مانند پازل یا جورچین در اختیارش بگذاریم.
این نوع فعالیت‌ها برای تخلیه انرژی کودک کافی نیست. او نیاز دارد انرژی خود را از طریق بازی‌های پرتحرک مصرف کند، البته در قالبی هدفمند و هدایت‌شده.
حال پرسش این است که «بازی چیست؟»
بازی را می‌توان چنین تعریف کرد: «بازی فعالیتی بدنی یا فکری است که به صورت فردی یا گروهی انجام می‌شود و کودک از آن لذت می‌برد.»
این تعریف چهار رکن اساسی دارد:
۱. فعالیتی هدفمند است.
۲. می‌تواند جسمی یا فکری باشد.
۳. به صورت فردی یا گروهی انجام می‌گیرد.
۴. موجب لذت بردن کودک می‌شود.
اگر هر یک از این ارکان وجود نداشته باشد، فعالیت یادشده را نمی‌توان بازی دانست. برای نمونه، ممکن است کودکی در خانه پدربزرگ روی مبل بپرد.
این فعالیت هرچند انرژی‌بر است، اما چون هدفمند نیست، بیشتر جنبه خرابکاری دارد و نمی‌توان آن را بازی دانست. در مقابل، اگر همین کودک را به یک زمین بازی ببریم، او هنگام دویدن یا دنبال کردن توپ، هم انرژی خود را تخلیه می‌کند و هم در قالب فعالیتی هدفمند مشغول است.
در این حالت، آن فعالیت «بازی» محسوب می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود مادران گرامی، ویژگی‌های فرزندان خود را به‌خوبی بشناسند.
اگر بخواهیم ویژگی‌های رشد از بدو تولد تا پایان هفده سالگی را به طور کامل شرح دهیم، احتمالاً به دو یا سه سال زمان نیاز داریم؛ زیرا این حوزه بسیار گسترده است.
به همین دلیل پیشنهاد می‌شود مادران در این زمینه مطالعه داشته باشند. بهترین منابع نیز کتاب‌های روان‌شناسی رشد هستند که ویژگی‌های کودکان در گروه‌های سنی مختلف را به تفکیک بیان کرده‌اند.
