نخستین همایش بین‌المللی کارآفرینی اجتماعی، توسعه منطقه‌ای و عدالت اجتماعی روز شنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۴ در تالار علامه امینی دانشگاه تهران برگزار شد.
به گزارش روابط‌عمومی دانشگاه تهران، نخستین کنفرانس بین‌المللی «کارآفرینی اجتماعی، توسعه منطقه‌ای و عدالت اجتماعی» روز شنبه ۲۶ مهر ۱۴۰۴ به همت دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران و با همکاری مجلس شورای اسلامی در تالار علامه امینی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد.
در این مراسم که با حضور دکتر محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی؛ دکتر محمدحسین امید، رئیس دانشگاه تهران؛ دکتر حسین سیمایی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، کارآفرینان برتر، بنگاه‌های اقتصادی و استادان دانشگاه همراه بود، بر نقش محوری کارآفرینی اجتماعی در حل مسائل کشور تأکید شد.
دکتر محمدباقر قالیباف: نیازمند همکاری نهادی دولت و مردم هستیم
رئیس مجلس شورای اسلامی در سخنانی بر لزوم نگاهی متفاوت برای حل مسائل کشور تأکید کرد و گفت: «برای حل مشکلات، نیازمند نگاه همزمان از دو منظر کارآفرینان اجتماعی و دولت هستیم».
وی با بیان اینکه آرمان‌های واقعی با زندگی روزمره مردم همخوانی ندارد، تصریح کرد: «حل این مشکل مستلزم مشارکت معنادار بین نهاد دولت و مردم است».
دکتر قالیباف یکی از مشکلات را تمرکز دولت بر صرف منابع با ناکارآمدترین ساختار و دیگری را فعالیت‌های خیریه سنتی فاقد پایداری و مقیاس‌پذیری دانست.
رئیس مجلس بر ضرورت همکاری نهادی بین دولت و مردم تأکید و خاطرنشان کرد: «دولت باید کوچک باشد، اما پیش از آن، باید خردمند و توانمند باشد. دولتی که خردمند باشد و عقلانیت را مبنای کار قرار دهد، می‌داند در کجاها باید گسترش یابد یا کوچک و چابک باشد».
تأکید بر عقلانیت، عدالت و معنویت
وی با اشاره به تأکید امام خمینی بر عقلانیت، عدالت و معنویت، این سه را محور کارآفرینی اجتماعی برشمرد و افزود: «کارآفرینی اجتماعی صرفاً خلق ثروت اقتصادی نیست، بلکه نهضتی عملی برای توسعه اجتماعی در تمام ابعاد است».
رئیس مجلس شورای اسلامی، قلب تپنده کارآفرینی اجتماعی را مسئولیت اجتماعی دانست و گفت: «متأسفانه گاه در قالب مسئولیت اجتماعی، کاری انجام می‌شود که ضد مسئولیت اجتماعی است.»
مردمی‌سازی به جای افزایش قیمت
وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع انرژی پرداخت و گفت: «اولین راه حل، بالابردن قیمت نیست، بلکه مردمی‌سازی انرژی است؛ چرا که انفال عمومی است و باید عادلانه به مردم برسد».
دکتر قالیباف در پایان با اشاره به وجود فرهنگ جوانمردی و مواسات در تمدن ایرانی-اسلامی اظهار داشت: «هرچند باید فرهنگ وقف در کشورهای توسعه‌یافته را نیز مورد توجه قرار دهیم، اما هم‌چنان امروز نیازمند بازشناسی و بازآفرینی این فرهنگ در قالب کارآفرینی اجتماعی با نگاهی متفاوت هستیم».
دکتر سیمایی: قوانین ناکارآمد مانع کار خیر در ایران است
دکتر حسین سیمایی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در سخنان خود با طرح این پرسش که چرا نرخ کار خیر در ایران نسبت به سایر کشورهای دنیا قابل قبول نیست، به تبیین چالش‌های پیش‌روی امور خیریه در کشور پرداخت.
وی پایین‌بودن این رقم در ایران را ناشی از موانع حقوقی عنوان کرد و گفت: «در کشور ما قوانین ناکارآمدی در این حوزه وجود دارد».
وزیر علوم با اشاره به ماده ۱۳۹ قانون مالیات‌های مستقیم، اظهار داشت: «در این قانون، درآمدهایی که صرف امور خیریه می‌شوند از مالیات معاف هستند؛ اما اگر یک نهاد خیریه بخواهد شرکتی تأسیس کند و از محل درآمد آن، کار خیر انجام دهد، مشمول مالیات خواهد شد».
پیچیدگی فرایند اخذ مجوز برای نهادهای خیریه
دکتر سیمایی همچنین به پیچیدگی‌های فرایند اخذ مجوز برای نهادهای خیریه اشاره و تصریح کرد: «برای دریافت مجوز، باید مراحل قانونی بسیار مختلف و پیچیده‌ای طی شود. در کلام قواعد بسیار محکمی برای حمایت از امور خیر داریم، اما در عمل کارهای خیر بزرگ در معرض خطر هستند، لذا بسترهای حقوقی جدید باید تعریف و ایجاد شود».
وی از برنامه‌های مجلس شورای اسلامی برای تأسیس یک نهاد قانونی در این زمینه خبر داد و ابراز امیدواری کرد: «مرکز پژوهش‌های مجلس با انجام مطالعات تطبیقی، یک مدل کارامد و بومی تولید کند.»
وزیر علوم در پایان با مقایسه سازوکار نظارتی در ایران و دیگر کشورها، خاطرنشان کرد: «در نظام کارآفرینی اجتماعی در دنیا، نظارت پسینی و از سوی نهادهای بیرونی غیردولتی انجام می‌شود تا هم از بروز مشکلات جلوگیری و هم مانع ایجاد بروکراسی‌های پیچیده شود.»
دانشگاه تهران پیشتاز در کارآفرینی
دکتر محمدحسین امید، رئیس دانشگاه تهران، نیز در این نشست با اشاره به سابقه کارآفرینی در دانشگاه تهران گفت: «حدود ۲۵ سال پیش، اولین گروه کارآفرینی در دانشگاه تهران آغاز به کار کرد؛ در حالی که در آن زمان، مفهوم دانشگاه نسل سوم هنوز در ایران مطرح نبود. امروز مجموعه قدرتمندی از کارآفرینی در کشور شکل گرفته و دانشگاه تهران همواره در این عرصه پیشتاز بوده است».
کارآفرینی اجتماعی؛ راهکاری برای کاهش شکاف‌های اجتماعی
دکتر امید افزود: «از دیرباز در کشورمان کارآفرینانی حضور داشته‌اند که هم به سود و هم به اثربخشی و تحقق عدالت اجتماعی توجه داشته‌اند. با این حال، این نگاه تاکنون به یک مفهوم عمومی و عینی تبدیل نشده بود».
رئیس دانشگاه تهران، کارآفرینی را پایه‌ای برای توسعه دانست که می‌تواند به حل نگرانی‌های مربوط به شکاف بین فقیر و غنی بینجامد. وی تأکید کرد: «فرآیند کارآفرینی می‌تواند همزمان به خلق ثروت، حفظ محیط زیست، صیانت از منابع آبی و کاهش شکاف‌های اجتماعی کمک کند؛ مشروط بر آنکه کارآفرینی اجتماعی شکل گیرد».
چالش‌های کارآفرینی اجتماعی
وی با اشاره به چالش‌های پیشِروی این نوع کارآفرینی گفت: «کمّی‌سازی برخی تأثیرات کارآفرینی اجتماعی و نحوه انعکاس آن در قوانین و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها، از جمله این چالش‌هاست. وقتی مبنا، اثربخشی اجتماعی باشد، حتی به حاشیه‌نشینان و افراد به حاشیه‌رانده‌شده نیز توجه می‌شود و این ویژگی بارز و ارزشمند کارآفرینی اجتماعی است که می‌تواند از شکاف بیشتر در جامعه جلوگیری کند».
گفتنی است در این همایش، کارآفرینان موفق کشور نیز به ارائه نظرات و دیدگاه‌های خود پرداختند و مقالات پذیرفته شده در پنل‌های تخصصی از روز چهارشنبه در دانشکده کارآفرینی و کتابخانه مرکزی ارائه شد.
دکتر مجتبی صالحی استاد دانشگاه و مدیرعامل مؤسسه دورا (حمایت از کودکان آسیب‌دیده و در معرض آسیب اجتماعی)، نیز به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت.
توسعه منطقه‌ای و عدالت اجتماعی
صالحی با اشاره به سند چشم‌انداز ۱۴۰۴، عدالت اجتماعی را معیاری برای جامعه توسعه‌یافته خواند و گفت: «عدالت اجتماعی یعنی فرصت برابر در توسعه دادن به جامعه. ما می‌خواهیم به توسعه اجتماعی برسیم با هدف والای عدالت اجتماعی به شکل منطقه‌ای؛ یعنی توسعه دادن مناطق، باور و فعال کردن آنها با ابزار کارآفرینی.»
کارآفرینی اجتماعی؛ مدلی برای توانمندسازی
وی در تعریف کارآفرینی اجتماعی اظهار داشت: «کارآفرینی اجتماعی یعنی یک فعال اجتماعی که سال‌ها در حوزه اجتماعی گام برداشته، آسیب را در منطقه شناسایی کرده، طبقه‌بندی انجام داده، مدل‌هایی را ایجاد کند که منجر به توانمندسازی اجتماعی در آن زیست‌بوم شود.»
اعتماد به مردم؛ کلید حل مشکلات
مدیرعامل مؤسسه دورا با اشاره به بیانیه گام دوم انقلاب، بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری را یادآور شد و خطاب به دولت گفت: «حضرت آقا فرمودند: هر کجا ما به مردم اعتماد کردیم، کارها انجام شد و هرکجا که از مردم غافل شدیم، کارها زمین ماند.
آقای دولت! به مردم اعتماد کنید؛ این مردم پویاتر، قوی‌تر و توانمندتر هستند. همه آحاد مردم باید پای کسب‌وکار اجتماعی بیایند.»
مشکل اصلی؛ آئین‌نامه‌ها، نه قوانین
صالحی با بیان اینکه «مسئله ما قانون نیست»، تصریح کرد: «مشکل ما آئین‌نامه‌های داخلی دستگاه‌ها و سازمان‌ها است.»
رویکرد مؤسسه دورا در قبال کودکان کار
وی در بخش دیگری از سخنان خود به اقدامات مؤسسه تحت مدیریتش اشاره کرد و گفت: «وقتی وارد حوزه کار کودکان در معرض آسیب و آسیب‌دیده اجتماعی با محوریت کودکان کار شدیم، همه کارها خلاصه می‌شد به این که موسسات خیریه فقط پول می‌گیرند. ما به این نتیجه رسیدیم که در کنار حمایت مالی و اقتصادی به جامعه هدف، حمایت آموزشی را هم اضافه کنیم تا با آموزش دیدن و توانمند شدن از چرخه آسیب خارج شوند.»
توانمندسازی؛ مفهومی قطعی نیست
صالحی با اشاره به مفاهیمی مانند کنوانسیون حقوق کودک و قانون حمایت از اطفال و نوجوانان، خاطرنشان کرد: «کودک، شکاف اجتماعی را از دوران کودکیش تجربه می‌کند. ما به این نتیجه رسیدیم که اصلاً توانمندسازی مفهومی نیست که قطعاً اتفاق بیفتد.»
علت عدم پیوستن آمریکا به کنوانسیون حقوق کودک
وی در پایان با اشاره به تحقیقات انجام‌شده گفت: «بر اساس مطالعات، دو کشور سومالی و آمریکا به کنوانسیون حقوق کودک نپیوسته‌اند. سیستم آموزش تحصیلی آمریکا بر اساس برنامه‌ریزی آموزشی فردی است؛ یعنی بچه را از ۵ سالگی برای شغل آماده می‌کنند، به همین خاطر عضو کنوانسیون حقوق کودک نیست؛ زیرا طبق کنوانسیون، کودک زیر ۱۸ سال نباید کار کند.»
این همایش با هدف تبیین نقش کارآفرینی اجتماعی در تحقق توسعه متوازن منطقه‌ای و عدالت اجتماعی برگزار شد.
